Wprowadzenie – sprawa neuroprotekcji
Zarówno Cerebrolizyna jak i Citicolina (CDP-cholina) są szeroko promowane jako neuroprotekcyjne. Jednak poziom dowodów naukowych jest zupełnie inny dla każdej z nich.
Cerebrolizyna – co mówi literatura?
Cerebrolizyna (Cerebrolysin) to lek zawierający polipeptydy i aminokwasy z mózgu zwierząt.
Ewidencja kliniczne:
- Udar mózgu: Ponad 30 badań klinicznych, większość wykazuje zmniejszenie niepełnosprawności (zwłaszcza w pierwszych 48 godzinach po udarze)
- Demencja i Alzheimer: Kilkadziesiąt badań, mieszane wyniki – poprawa funkcji poznawczych, ale nie zatrzymanie degeneracji
- Urazy czaszkowo-mózgowe: Badania pokazują przyspieszenie regeneracji neurologicznej
- Dziecięca encefalopatia: Szeroko badana w Europie Wschodniej – pozytywne wyniki
Problem z badaniami:
- Wiele badań pochodzi z krajów byłego bloku sowieckiego (Rosja, Bułgaria) – potencjalny bias publikacyjny
- Wielkość próby często mała (30-100 pacjentów)
- Brak wielu badań „ślepych" (placebo-kontrolowane)
- Jednak: systematyczne przeglądy pokazują marginalne, ale istotne korzyści
Mechanizm – co wiemy:
- Zawiera peptydy podobne do NGF i BDNF
- In vitro: wspiera przeżycie neuronów i synaptogenezę
- In vivo: rezultaty bardziej skromne niż in vitro
Citicolina (CDP-cholina) – co mówi literatura?
Citicolina to prekursor fosfolipidów mózgowych. Dostarcza choliny dla syntezy acetylocholiny i fosfolipidów błon.
Ewidencja kliniczne:
- Udar mózgu: Metamanaliza Cochrane (2012) – brak wystarczających danych, by rekomendować ruty stosowanie
- Zaburzenia poznawcze: Kilka badań, mniej solidne dowody niż Cerebrolizyna
- Glaukoma/okulistyka: Lepsze wyniki – poprawa funkcji wzroku w glaukomie
- Zaburzenia pamięci: Badania są głównie starsze (lata 80-90), mniej aktualnych danych
Problem z badaniami:
- Bardziej rozproszonych – mniej konsekwencji w wynikach
- Metamanaliza Cochrane jest raczej pesymistyczna
- Wiele badań pochodzą od producenta leku
- Potencjalny potencjał w okulistyce, ale to nie neuroprotekcja tradycyjna
Mechanizm – co wiemy:
- Cholina → acetylocholina (neurotransmiter)
- Citodin → budulec komórkowych błon
- In vitro: wspiera integrację błon, ale mniej konkretnie niż Cerebrolizyna
Porównanie bezpośrednie – literatura vs marketing
| Aspekt | Cerebrolizyna | Citicolina |
|---|---|---|
| Ilość badań klinicznych | 30+ przy udarze | 10-15 przy udarze |
| Konsekwencja rezultatów | Większa konsekwencja pozytywnych | Bardziej rozbieżne |
| Rekomendacja Cochrane | Niedoskonała, ale mówi o korzyściach | Skeptyczna – brak danych |
| Wiarygodność producentów | Wytwarzana w kilku krajach | Centralizacja produkcji |
| Marketing vs Rzeczywistość | Marketing przesuwa, ale są dowody | Marketing znacznie przesuwa dane |
| Zastosowanie – gdzie jest evidence | Udar, Alzheimer (mała-średnia) | Okulistyka > Neurologia |
Szczerze – co działa, a co to marketing?
Cerebrolizyna:
- ✅ Rzeczywisty efekt: Przy udarze – przyspieszenie regeneracji (48-72h krytyczne okno)
- ✅ Rzeczywisty efekt: Przy demencji – marginalne spowolnienie pogorszenia się funkcji poznawczych
- ❌ Marketing: Nie jest lekiem na Alzheimera – nie zatrzymuje degeneracji
- ❌ Marketing: Nie poprawi zdrowego mózgu (brak efektu u osób bez patologii)
Citicolina:
- ⚠️ Dyskusyjny efekt: Przy udarze – bardzo marginalne, jeśli w ogóle
- ✅ Rzeczywisty efekt: W okulistyce – poprawa przy glaukomie, niedowidzeniu
- ❌ Marketing: Szeroko promowana jako „uniwersalny neuroprotektor" – przeceniana
- ❌ Marketing: Ilość danych znacznie mniejsza niż sugeruje reklama
Rekomendacje praktyczne
Quando przedwczesnie wykorzystać Cerebrolizyn:
- W 48h po udarze (pod nadzorem szpitala)
- Przy demencji – jako wsparcie, nie zastępcze leczenie
- Przy encefalopatii jatrogiennej lub metabolicznej
Kiedy rozważyć Citiolinę:
- W zaburzeniach wzroku (glaukoma, niedowidzenie) – tu więcej danych
- Jako uzupełnienie (nie monoleczenie) przy zaburzeniach pamięci
- Raczej nie jako pojedyncze leczenie przy udarze
Ogólnie:
- Cerebrolizyna ma solidniejszy profil dowodowy – szczególnie przy udarze
- Citicolina jest bardziej specjalistycznym lekiem – lepiej dla okulistyki
- Oba nie są substancjami cudotwórczymi – to wsparcie, nie leczenie przyczynowe
- Zawsze wybierać na podstawie danych, nie marketingu